Wat is een RES?
In het Nationaal Klimaatakkoord 2019 staat dat gemeenten, provincies en hoogheemraad- en waterschappen de nationale opgave moeten vertalen naar een regionale invulling, de zogenaamde Regionale Energie Strategieën. In deze RES’en moeten de regio’s concrete plannen maken om de afspraken uit het Klimaatakkoord na te komen. Het is dus geen vrijblijvende beschrijving.
Momenteel wordt voor 30 regio’s in Nederland zo'n Regionale Energiestrategie (RES) opgesteld. Dit doen provincies, gemeenten, waterschappen, bedrijven, netbeheerders, maatschappelijke organisaties en burgers samen. Ook voor de regio Midden Holland, waarvan de gemeente Gouda deel uitmaakt, wordt momenteel een RES opgesteld.
Dit jaar gereed
Het proces is gestart in 2007-2008, met de ondertekening van het Convenant energie-strategie door overheden en maatschappelijke organisaties, en zal dit jaar moeten resulteren in 30 regionale energie-strategieën. Het tijdpad is dat dit jaar, 2020 dus, alle RES-en voltooid moeten zijn, ook in Midden-Holland.
Vertaling naar concrete energiedoelen voor Midden-Holland
Een RES is een document waarin de regio beschrijft welke energiedoelstellingen er gehaald kunnen en moeten worden, ook voor nieuwe energiebronnen: hoe zij dat gaat doen, op welke termijn, en waar in de regio. Het vormt daarmee een belangrijk instrument voor ruimtelijke inpassing met maatschappelijke betrokkenheid en voor een langjarige samenwerking tussen alle regionale partijen.
Zo wordt onderzocht welke alternatieve energiebronnen mogelijk zijn, zoals warmtenetten. Ook wordt bijvoorbeeld ingezet op het energie neutrale nieuwbouw. Belangrijk onderdeel is de inventarisatie van zoek- en potentiegebieden voor nieuwe zonneparken en windturbines.
De RES Midden-Holland zal uiteindelijk duidelijk maken welke rol (nieuwe) windenergie zal spelen bij de energietransitie. In het Programmaplan RES Midden-Holland staat bij het thema Elektriciteit:
- “Een regionale invulling van het op te stellen vermogen in MW (en verwachte MWh) voor hernieuwbare energie op land, de betekenis hiervan voor de energie-infrastructuur, met inachtneming van ruimtelijke kwaliteit en maatschappelijk draagvlak, afgewogen tegen andere (ruimtelijke) belangen.”
- “Een heldere, herleidbare onderbouwing van het aanbod en keuzes voor potentiële zoekgebieden die benut kunnen worden, incl. beschrijving van het doorlopen proces.”
“Klimaatakkoord: in 2030 wekken we 75% van onze elektriciteitsvraag van 35 TWh op uit duurzame bronnen.”
De totale landelijke opgave voor hernieuwbare opwek op land bedraagt de jaarlijkse opwek van 35 TWh, te behalen voor of op 1 juni 2030. Deze opgave is niet verder uitgesplitst in regionale doelstellingen. Er zijn verschillende manieren om te bepalen welk aandeel van de totale opgave de regio voor haar rekening moet nemen. Er kan gekeken worden naar de totale oppervlakte van de regio of naar het aantal inwoners. Het meest logisch is het echter om te kijken naar het elektriciteitsverbruik. Dat is ook de opzet geworden voor alle RES-sen.
Vast te stellen is dan dat de elektriciteitsvraag van Midden-Holland, met inbegrip van de transitie naar duurzame mobiliteit, 1,24% bedraagt van de landelijke elektriciteits-vraag van 35 TWh.
Uitgangspunt is derhalve om ook minimaal 1,24% van de opgave voor hernieuwbare opwek als streven voor rekening van de regio te laten komen. In absolute aantallen betekent dit een opgave van 0,435 TWh of 435 GWh (1.567 TJ).
Om een indruk te geven van het ruimtelijk beslag van deze opgave: “voor de opwek van 435 GWh is in Midden-Holland 544 hectare aan zonnevelden nodig óf een aantal van 67 windmolens (3 MW, met een ashoogte van circa 110 meter en een rotordiameter van circa 125 meter).”
Eerste concept RES Midden-Holland
27 mei 2020
- In de colleges van de betrokken gemeenten en van de provincie en de dagelijkse besturen van de waterschappen is de voorlopige versie van de concept-RES behandeld. De versie is nog voorlopig omdat deze nog niet politiek besproken is kunnen worden: dat gebeurt de komende maanden.
- In het voorlopige concept van de RES staat ook nog niet op welke plekken de opwekvoorzieningen moeten komen. Het betreft een eerste, globale schets van verschillende denkrichtingen en dient als start voor verschillende processen.
- Naast opwekvoorzieningen gaat de concept-RES ook in op alternatieven voor warmte (in plaats van aardgas).
- Na bespreking in de gemeenteraden en in de provinciale staten wordt de concept-RES uiterlijk op 1 oktober 2020 definitief ingediend.
Eerste politieke reacties in regiogemeenten op de concept RES Midden-Holland
12 augustus 2020
Energietransitie is grote opgave voor de regio
In juni is de concept RES Midden-Holland besproken in de verschillende gemeenteraden in de regio. Zoals bekend moet de regio Midden-Holland in deze RES duidelijk maken hoe zij de energietransitie gaat invullen. De gemeenten in deze regio zijn Bodegraven-Reeuwijk, Gouda, Krimpenerwaard, Waddinxveen en Zuidplas. Deze gemeenten én de waterschappen en netbeheerders moeten bepalen wáár in de regio nieuwe duurzame energiebronnen komen. Uiteindelijk is het doel om voor heel Nederland in 2030 35 Twh duurzame stroom op te wekken, dat is 30% van het Nederlandse elektriciteitsverbruik. Voor Midden-Holland is deze opgaven 434 GWh.
Eerste reacties van bestuur en politiek nog vrij algemeen
Bij alle energieplannen blijken voor bestuur en politiek vooral vier factoren van belang : 1) het draagvlak in de samenleving, 2) de beschikbare ruimte in de regio, 3) de kosten van de energietransitie en de verdeling daarvan en 4) de systeemefficiëntie van de (nieuwe) energienetwerken.
In Midden-Holland lijken de gemeenteraden in meerderheid een voorkeur te hebben voor meer zonenergie boven extra windenergie. Ook is er veel aandacht voor warmtenetten. Dat is overigens ook het geval in de meeste 30 RES-regio’s in Nederland, zo bleek uit een recent overzicht in NRC (15 juni 2020). Dat betekent overigens wel extra hoge kosten, omdat windenergie het meest efficiënt is qua kosten/opwekvermogen. Vooral de netbeheerders wijzen sowieso al op extra kosten voor de aanleg van de benodigde infrastructuur.
En waar komen de nieuwe warmtenetten, zonneparken en windmolens? Daarover is nog weinig concreets afgesproken. Enkele gemeenteraden bleken in meerderheid tegen windmolens in hun gemeente: er is geen ruimte of men vindt het niet mooi. Wel is een zekere voorkeur voor windmolens langs bestaande infrastructuur zoals snelwegen. Dat sluit aan op de denkrichtingen ‘Concentratie’ en Basis Plus’. Die hebben ook onze voorkeur.
Innovaties moeten blijven aandacht krijgen, aldus enkele politiek partijen, zoals andere nieuwe energiebronnen als waterstofenergie en ook waren er suggesties voor meer windmolenparken op zee.
De gemeenteraad van Gouda
Voor de gemeenteraad van Gouda waren vier punten van belang, namelijk de infrastructuur, warmtebronnen, ruimtelijke inpassing en de participatie. Met name werden veel vragen gesteld over de haalbaarheid en betaalbaarheid van de plannen. De gemeenteraad van Gouda onderstreepte verder het belang van een goede communicatie met en naar burgers en bedrijven.
De lokale energievoorziening meer in lokale handen
Ook werden vragen gesteld over het 50% lokaal eigendomsstreven. In het Nationaal Klimaatakkoord staat dat het streven moet zijn dat 50% van de nieuwe duurzame energiebronnen in lokaal eigendom moet komen. Vooral de positie van burgercoöperaties is daarbij van belang. Belangrijk is dat er een lokaal beleidskader komt om dit “lokaal eigenaarschap” vorm te geven. Anders wordt het een feestje van commerciële partijen en hebben de burgers het nakijken. Er zijn al voorbeelden in het land waarbij de gemeente dit heeft gedaan.
Gezamenlijke regionale opgave, gezamenlijk regionale oplossing
Onze indruk is dat de meeste wethouders wel het belang en de urgentie inzien. Zoals één van hen zei, “de regionale opgave moet je regionaal oplossen”. Die 434 GWh opgave voor Midden-Holland zal toch ergens vandaan moeten komen en met alleen meer zonnepanelen op daken zal het waarschijnlijk niet lukken zo bleek. Onze inschatting is dat de verdeling van de nationale opgave (35 TWh) én van de verdeling van de regionale opgave (434 GWh) nog veel bestuurlijk en politiek overleg zal gaan vragen.
Hoe nu verder
In oktober dit jaar moet er een eindversie zijn van de concept RES. Volgend jaar juli 2021 moet er dan een definitieve RES voor Midden-Holland zijn. Er komt verder een subsidieregeling voor meer zonnepanelen op bedrijfsdaken. Ook de postcoderoos regeling zal veranderd worden.
RES 1.0 gereed: eerste stappen naar de energietransitie in de regio
8 mei 2021
Regionale Energiestrategie en Transitievisie Warmte
Ons land is opgedeeld in dertig regio’s die allemaal een eigen energiestrategie (RES) opstellen. Ook de regio Midden-Holland maakt zo’n plan. In de RES beschrijven overheden en maatschappelijke partners hoeveel duurzame elektriciteit en warmte we willen opwekken. En op welke manier ze dat gaan doen. En ook waar in de regio er velden met zonnepanelen of windmolens kunnen komen. En hoe duurzame warmte kan worden opgeslagen en naar de huizen kan worden gebracht. Naast de RES werkt iedere gemeente verder aan een plan om gebouwen aardgasvrij te maken en stap voor stap over te gaan op duurzame energie. Dit doen gemeenten in de Transitievisie Warmte.
Regionale Energie Strategie voor Midden-Holland 1.0 gereed
Met de RES 1.0 is het onderzoek naar zoekgebieden voor zonnepanelen en windmolens in Midden-Holland afgerond. Volksvertegenwoordigers van de vijf gemeenten waaronder Gouda, waterschappen en de provincie besluiten voor 1 juli of ze hiermee akkoord zijn. Vervolgens wordt het plan aangeboden aan en beoordeeld door het Nationaal Programma RES, waar ook de andere 29 RES-regio’s in Nederland hun strategie indienen. In de periode daarna worden de plannen concreet gemaakt en start de voorbereiding van de uitvoering.
Ook kijken naar alternatieve duurzame energiebronnen
Daarbij wordt ook gekeken naar nieuwe ontwikkelingen en technieken die iets voor de regio kunnen betekenen, zoals; biogas, waterkracht , waterstof en kernenergie en mogelijkheden voor energie opslag.
Wat zijn de hoofdlijnen in de RES 1.0
Zoekgebieden: in samenspraak met bewoners, ondernemers en maatschappelijke organisaties heeft de regio Midden-Holland in de eerste versie van de Regionale Energie Strategie (RES) zoekgebieden aangewezen die geschikt zijn voor het grootschalig opwekken van duurzame energie uit zon en wind. Naar voren is gekomen dat de voorkeur uitgaat naar zonnepanelen op grote daken en langs infrastructuur. Mocht dit niet genoeg elektriciteit opleveren, dan worden de opties voor windmolens langs infrastructuur bekeken.
Specifiek over zonne-energie: zonnepanelen maken de meeste kans in deze regio. Deze kunnen geplaatst worden op bijvoorbeeld grote daken van bedrijven, op parkeergarages en op waterbassins bij de glastuinbouw. Wegen en spoorlijnen bieden ook mogelijkheden. Zoals langs de A12, A20 en N11. Boerenerven kunnen ook geschikt zijn voor zonnepanelen, soms samen met kleine windmolens. Er is gekeken hoe zonnepanelen gecombineerd kunnen worden met plekken waar de landbouw verandert door bodemdaling of waar in de toekomst woningen worden gebouwd.
Specifiek over windenergie: als zonnepanelen bij elkaar onvoldoende elektriciteit opwekken zijn ook windmolens nodig. De reserve zoekgebieden die hiervoor in beeld zijn, liggen langs de A12 en N11. Ook kunnen inwoners en ondernemers zelf het initiatief nemen voor het plaatsen van windmolens op bepaalde locaties. Daarvoor moet dan wel draagvlak zijn. In de RES 1.0 zijn nog mogelijke zoeklocaties opgenomen, zie onderstaande afbeelding.
Specifiek over dat inwoners meeprofiteren: het plaatsen van zonnepanelen en windmolens kan voor omwonenden tot bezwaren leiden. De regio vindt het daarom belangrijk dat zij kunnen meeprofiteren. Bijvoorbeeld door mee te doen met energieprojecten waardoor zij mede-eigenaar kunnen worden. Dit principe van het 50% lokaal eigendom van nieuwe duurzame energiebronnen staat ook uitdrukkelijk in het Nationaal Klimaatakkoord.
Specifiek nog over de onderzoeken: deze gaan door. De komende periode gaan de gemeenten de mogelijke locaties voor zon- en windenergie verder onderzoeken en uitwerken. Dit doen zij samen met de provincie, netbeheerders, grondeigenaren, inwoners en andere betrokken partijen.
Doel blijft afscheid nemen van fossiele energiebronnen
Het uiteindelijke doel blijft dat de regio Midden-Holland in 2050 volledig afscheid neemt van fossiele energiebronnen. Er zal dan alleen nog gebruik worden gemaakt van duurzaam opgewekte energie en warmte. In de RES staat beschreven hoe en waar de regio vanaf 2030 regio elk jaar 0,435 Terawattuur aan schone elektriciteit kan gaan opwekken.
Belangrijke documenten zijn te vinden op https://resmiddenholland.nl/#documenten : de RES 1.0 zelf, een Publiekssamenvatting en een Factsheet.